| Zadnjih sezona učestali su sušni periodi u vreme odvijanja intenzivnog rasta i razvoja jabuka. Ne samo da se radi o sušnim periodima, već su temperature ekstremno visoke kroz duže periode, što izaziva za biljku izrazito stresne uslove uveliko umanjuje kvalitet.
Prošla sezona je u ovom smislu bila izrazito ekstremna sezona, s preko
60 dana visokih dnevnih, ali i noćnih temperatura. Tako da su beležene
velike štete na plodovima od ožegotina,
sa štetama i preko 35% na pojedinim sortama, posebno u voćnjacima bez
zaštitnih mreža, a voćari su imali i velike probleme sa bojenjem
plodova.
Od polovine juna ulazimo u naglo zatopljenje sa izuzetno viso kim
temperaturama vazduha i nižom relati vnom vlagom, bez većih padaviina.
To je dovelo i do pojave pr vih ožegotina na plodovima jabuka, koje
beležimo na voćnjacima bez instaliranih zaštitnih mreža, posebno na
zapadnim padinama, sa dužom i inte nzivnijom insolacijom i na slabije
bujnim stablima.
Ožegotine su fiziološka oštećenja koja značajno mogu da umanje
kvalitet plodova. Kao termičke povrede usled Sunčevog zračenja velikog
inteziteta nastaju u letnjem periodu usled više faktora: - loše
obezbedjenosti zasada vodom - visoke temperature - niske vlažnosti
vazduha - pravaca redova - jače zelene rezidbe koja dovodi do naglog
otkriva 
nja plodova Pored smanjenja kvaliteta i veličine plodova ukupne
štete zbog ožegotina uključuju i - pojačano opadanje plodova -
smanjenje broja cvetova u narednoj godini - skraćenu dužinu čuvanja
plodova Ožegotine se najčešće javljaju u julu i junu mesecu kada
temperatura predje 30 stepeni i naročito kada posle dužih perioda
oblačnog vremena nastupi vedro i toplo vreme. Masovnije se javljaju na
jugo-zapadnim delovima krune i kod sorata sa tankom pokozicom.Takodje, ova osatljivost se povezuje i sa manjkom kalcijuma.
Po nekim podelama imamo tri tipa podela ožegotina:
- - - oštećenja epidermalnih i subepidermalnih ćelija koja nastaju
kada temperatura površine ploda malo preko 50 stepeni. Tada tkivo
nekrotira.
- - oštećenja epidermalnih ćelija i tu dolazi do promene boje povredjenog dela pokožice.
- - fotooksidativna oštećenja nastaju usled naglog izlaganja zasenjenih plodova Sunčevom zračenju.
Ova poslednja nastaju kod prejake zalene rezidbe koja se nestručno
izvede a bude od ključnog značaja. Po nekim istraživanjima stepen
proizvodnog rizika u Srbiji najveći je u Smederevu i Aleksandrovcu
13.2, Jagodini 12.6 i Negotinu 12.0. Takodje treba napomenuti da
temperatura onih delova ploda koji su direkno izloženi Sunčevom
zračenju u odnosu na temperaturu vazduha može biti i 15-18
stepeni, dok zasenjeni delovi imaju oko 8. Do ovih razlika dolazi ne
samo zbog temperature vazduha već i zbog inteziteta Sunčevog zračenja,
brzine vetra, inteziteta transpiracije, vlažnosti vazduha, veličine
ploda... Realno gledano, štete koje nastaju kao posledica oštećenja
plodova od ožegotina se mere milionskim iznosima. Zbog globalng
zagrevanja i povećanja vrednosti UV zračenja u budućnosti se mogu
očekivati i veći proizvodni gubici.
Marković Boban
Dipl. Inž. poljoprivrede
Upravo ovih dana ušli smo u lagano zahlađenje praćeno padavinama,ali
prognozni modeli nam i dalje naja vljuju vrlo sušan i topao nastavak
leta. Za sada smo usprkos visokim temperaturama u drugoj polovini juna
pa do druge dekade jula, imali relativno hladnije noći, te se čini da
će ove godine problemi sa boje njem biti manje izraženi, osim ako se
temperaturne vrednosti tokom noći ne bi značajno povećale u peri odu
dozrevanja jabuka u mesecima koji slede.
Da bi bolje razumeli uticaj suše na proizvodnju jabuka-jabuka
će različito reagirati na nedostatak vode u pojedinim fazama razvoja.U
sušnim uslovima,nivou fotosinteze se može redukovati za 20%,a u
ekstre mnima i znatno više, te se smanjuje produkcija drveta, rast i
razvoj plodova.
Cvetni pupovi kod jabuke se primarno iniciraju kroz
prvih 50-ak dana nakon cvatnje, tako da rani sušni period, posebno u
kombinaciji sa velikim opterećenjem rodom, može rezultirati lošom
inicijacijom cvetnih pupova. Rast plodova tokom prvih
50 dana od cvatnje, uglavnom je uslovljen deobom stanica u plodu, a
zatim plod raste na račun proširenja tih stanica. Rana suša je najštetnija za rast plodova. Stres izazvan sušom tokom sredine sezone smanjiti će porast izboja Glavni prirast drveta i korenovog sistema, odvija se krajem leta i u jesen, tako da će suša u ovom periodu znatnije umanjiti porast debla i korena, što je jako bitno za mlada stabla na kojima tek formiramo uzgojni oblik i koja trebaju imati dobar prirast.
Značajan deo koji definira kvalitetu plodova je i obojanost plodova,
koja im daje tržišnu vrednost. U stresnim uslovima izazvanim sušom,
umanjeno je i bojanje plodova. Dakle, sve što usporava fotosintezu, može
rezultirati otežanim bojanjem.
Antocijani, flavonidi, karotenoidi su glavne hemijske supstance koje sudeluju u izgradnji boje. Antocijan
je najbitnija supstanca u formiranju crvene boje, nalazi se u koži ,
te mu se količina uveća tokom dozrevanja pojedinih sorti i do 5-puta.
Biohemijski put koji dovodi do proizvodnje antocijana, izrazito zavisi o
dostupnosti ugljenih hidrata i enzima, tako da su okolinski uslovi u
sprezi sa fiziološkim činiocima kada je reč o proizvodnji antocijana.
Niske temperature noću, omogućuju bolje bojanje, jer smanjuju gubitak
uglje nih ohidrata u koži ploda, reducirajući respiraciju, tako da
ostaje više ugljenih hidrata za sintezu antoci jana.
Skladišna sposobnost jabuka
izravno zavisi o sadržaju skroba u plodu. Skrob se u plodu nakuplja
kroz period rasta ploda, a zatim se početkom dozrevanja pretvara u
šećere. Pohranjeni skrob u plodu je izvor energije za tkivo ploda u
skladištu, pa se jabuke ubrane sa malom rezervom skroba ne mogu dugo
skladi štiti, te omekšaju pre neg to očekujemo.U ekstremno vrućim
godinama izrazito je brza pretvaranja skro ba u šećere.Isto tako
fiziološke bolesti poput gorkih pega,staklavosti i pucanja plodova,
mogu biti izrazito potencirane u sušnim uslovima.
Poznato je i da je opadanje plodova
pred berbu uslovljeno ekološkim uslovima.Iako je atmosferske prili ke
većim delom nemoguće kontrolisati, u intenzivnom uzgoju jabuka, voćari
mogu provođenjem pravo vremenih agro i pomotehničkih mera uticati na
znatno smanjenje potencijalnih šteta.Počevši od projekti ranja nasada sa
zaštitnim mrežama i sistemom za navodnjavanje,
pa preko pravilno postavljenog opterećenja rodom, provođenja zimske i
letne rezidbe, izbalansirano đubrenje te odabirom najkvalite tnijih
klonova. Voćari koji poseduju mreže, štete od ožegotina sveli su do
prihvatljivih 5 %. Kontinuiranim navodnjavanjem i fertirigacijom uz
pravodobnu hemijsko proređivanje plodova, ostvaruju potrebnu veliči nu
plodova, te izbegavaju alternacije.
Za voćare koji nemaju mreža, biće potrebno uvesti, kao obranu od sunčevih ožegotina, tretiranje plodva sa sredstvima na bazi kaolinske gline
(Surround, CutiSan), na bazi emulzijskih voskova (Raynox), kalcij
karbonat, koji stvaraju belu prevlaku na plodu, a ona odbija određene
spektre sunčevog zračenja.
Apcizinska kiselina je pokazala
značajne rezultate u sprečavanju šteta izazvanih sušom.Kada je reč o bo
janju plodova tu je puno teže promeniti okolinske uslove po pitanju
temperature i vlažnosti.Postoji mogućnost da orošavanjem pokušamo
sniziti visoke noćne temperature, ali ovo je ekonomski prilično
neisplativa opcija, a zahteva i enormne količine vode. Uz pravilnu
pomotehniku i uravnoteženu ishranu, jedno
od obećavajućih rešenja za postizanje bolje obojenosti plodova je
postavljanje reflektirajućih folija na tlo između redova, čime se
sunčeva svjetlost reflektira u krošnju. Dosta se može postići i odabirom klonova koje intenzivnije boje. Ako govorimo o hemijskom načinu za poboljšanje bojanja, tada je sa više ili manje uspeha zabeleženo korištenje preparata na bazi tiocijanata, daminozida, paclobutrazola i etefona.
Autor: Tomislav Soldo, dipl.ing.agr.
|
