 Stubast tip rasta kod jabuke predstavlja biološku novinu koja
omogućava gajenje velikog broja biljaka po jedinici površine (10 000
biljaka/ha), unošenje oprašivača u jednosortne zasade i zasnivanje
porodičnih voćnjaka na malim površinama i okućnicama.
Voćke se odlikuju obrazovanjem uspravne kordunice koja prirodno ne
grana. Rađaju na rodnim kolačima raspoređenim duž cele kordunice.
Selekcioni ciljevi stvaranja novih sorti jabuka stubastog tipa rasta na Poljoprivrednom fakultetu u Novom Sadu su stvaranje sorti potpuno crveno obojenog, žutog ili zelenog ploda, različitog vremena sazreva nja, tolerantnih na prouzrokovače ekonomski najvažnijih bolesti i štetočina.
U toku dvadesetogodišnjeg oplemenjivačkog rada izdvojeno je više selekcija od kojih su šest priznate kao nove sorte. Najkrupnije plodove ima sorta Rumeno vreteno
koja sazreva 05. septembra. Svake godine rađa obilno ali nikada ne
prerodi jer sama reguliše optimalno opterećenje junskim opadanjem
plodova.
Sorta Kraljica čardaša se
odlikuju poznim vremenom zrenja, vrhunskom atraktivnošću i kvalitetom
ploda i sposobnošću čuvanja i do 6 meseci. Sorta Vesna je
karakteristična po vrlo ranom vremenu zrenja, polo vinom augusta,
srednje krupnim crveno obojenim plodovima i širokoj, srednje bujnoj,
uspravnoj kordunici koja na najlepši način popunjava prostor.
Sorte zelenog ploda, Zeleni dragulj i Smaragd, su vrlo retki čak i u opleme njivačkom
radu na ovoj voćnoj vrsti u svetu. Sazrevaju kasno, krajem septembra
meseca, imaju izuzetno lepe plodove, nakiselog ukusa a dobro se čuvaju u
toku zime u običnim uslovima skladištenja.
Izdvojeno je i više hibrida sa atraktivnim žuto bojenim plodovima ali najatraktivniji su Đerdan i Dukat. Vreme
sazrevanja najčešće je oko 01. septembra. Posebnu atraktivnost imaju
patuljaste forme koje se uspešno mogu gajiti u saksijama ili kao
najlepši deo vrtnih kompozicija.
Stubaste jabuke se gaje bez naslona na
rastojanju u redu od 50 cm. U amater skim voćnjacima i manjim
plantažnim zasadima najbolje ih je saditi kao jednored, dvored,trored
na rastojanju red od reda50cm. Ako sukcesivno sadimo više takvih blokova , treba između blokova ostaviti rastojanje od najmanje 1,2 m da bi se mogla obavljati normalna rezidba, okopavanje, zalivanje, đubrenje i hemijska za štita.
Međured možemo i zatraviti u
širini od 80 cm. Travnata staza sve operacije u voćnjaku čini lakše
izvodlji vim u optimalnim agrotehničkim rokovima. Pokošenu travu treba
izneti a ne mulčirati rastojanja u redu jer postoji
opasnost od naseljavanja glodara koji vrlo često mogu da prstenuju koru
pri zemlji i time osuše celu voćku.
Prilikom
izbora sorti mora se voditi računa da je jabuka stranooplodna voćna
vrsta i da po red osnovne sorte moraju postojati i oprašivači sađeni po
nekom rasporedu. Osnovne sorte kod stubastih jabuka su
najčešće jedan ili dva hibrida kasnog vremena zrenja, crvenog ili
zelenog ploda, koji se mogu čuvati u toku jeseni i zime nekoliko
meseci. Za oprašivače najbolje je birati sorte ranog i srednje ranog vremena sazrevanja jer
se oni sade u manjem broju a njihovi se plodovi poje du direktno sa
stabla u toku leta i rane jeseni.Najbolje je da u zasadu budu prisutne
bar tri sorte koje stupaju u period plodonošenja istovremeno, obilno
cvetaju i približno su iste dugovečnosti.
Stubaste jabuke u toku vegetacije ne treba učestalo zalivati već samo kad ocenimo da postoji deficit vlage u zemljištu. Zalivanje treba da znači dodavanje vode u visini od 40-50 l po kvadratnom metru ili 10 l po stablu.
Kada se površinski sloj prosuši, treba uraditi površinsko razbijanje pokorice.
Posle toga sigurno 15 dana nije potrebno navodnjavati. Preterano i
prečesto dodavanje vode zemljištu ima za posledicu intenzivan
vegetativni porast sa slabom diferencijacijom cvetnih pupoljaka, ispiranje hranljivih materija, izvaljivanje voćki i sabijanje zemljišta.
Sa
zalivanjem treba prestati posle 1. septembra da se ne bi izazvala
retrovegetacija gde se veliki broj cvetnih pupoljaka razvija u novi
porast koji znatno umanjuje rodni potencijal biljke a ne može da
zdrveni na vreme pa izmrzava u toku zime.
Potreba za rezidbom je minimalna i svodi se na proređiva nje cvetnih pupoljaka skraćivanjem rodnih kolača. To
je naročito značajno kod sorti koje obilno rađaju, kao što je Zeleni
dragulj, jer sprečavamo da prerode i zbog toga alte rnativno rađaju
svake druge godine. Sporadično obrazova ne jednogodišnjih leto
rasta dužih od 10 cm, koji se mogu pojaviti na rodnim elementima gde
imamo formirane i cve tne pupoljke, uklanjamo u osnovi.
Ako se jednogodišnji letorasti pojave direktno sa vodilici, na mestu
gde nemamo obrazovan rodni kolač, prekraćujemo ih na 2-3 pupoljka.Time
obnavljamo rodne kolače i formiramo nove gde su do sada
posto jala neobrasla mesta. Tako će svaka voćka imati uspravan porast i
elegantnu, vitku kordunicu obraslu ro- dnim elementima od osnove do
vrha.
Izvesne korekcije možemo uraditi i zelenom rezidbom
odstranjivanjem postranih grana tamo gde one pra ve senku ili
prekraćivanjem na dva do tri pupoljka. Vrlo je važno vreme kada se to radi, a to je kraj juna i početkom jula, odnosno u vreme diferencijacije cvetnih pupoljaka. Tako možemo postići da se na prekraćenim granama već iste vegetacije formiraju cvetni pupoljci.
Stubaste jabuke brzo stupaju na rod pa se prvi plodovi mogu formirati već prve godine po sadnji. Na sadnici prve klase cvetni pupoljci su prisutni već na jednogodišnjem porastu i treba voditi računa da ih u toku transporta ne očenimo.
U drugoj i narednim godinama stubaste jabuke će početi da daju
ozbiljniji rod koji bi se od pete godine trebao ustaliti na 10-15 kg po
stablu.
Nenad Stefanović, dipl.ing. polj.
| 
